سیستم مدیریت زنجیره تامین (SCM) چیست؟ صفر تا صد مراحل اصلی
مدیریت زنجیره تأمین (SCM)، فرایند نظارت بر جریان کالاها، داده‌ها و امور مالی از تهیه مواد اولیه تا تحویل نهایی یک محصول یا خدمت به مشتری نهایی است. SCM، تمام فعالیت‌های مربوط به منبع‌یابی، تولید، حمل و نقل و توزیع را در بر می گیرد. هدف آن، بهینه‌سازی این فرایندها برای بهبود کارایی، کاهش هزینه‌ها و افزایش رضایت مشتریان است.
مدیریت زنجیره تامین چیست؟
زنجیره تامین (supply chain)، شبکه‌ای از فرایندها با هدف تامین کالاها و خدمات است. این زنجیره در برگیرنده تامین کنندگان، تولید کنندگان، توزیع کنندگان و فروشندگان است که در راستای افزایش سطح رضایتمندی مشتریان، به شکل منسجم همکاری می‌کنند.
مدیریت زنجیره تامین (Supply Chain Management)، ایجاد هماهنگی در تولید، موجودی، مکان یابی و حمل و نقل میان شرکت کنندگان در یک زنجیره تامین با هدف دستیابی به بهترین ترکیب پاسخ گویی و کارایی برای موفقیت در بازار است.
به بیان دیگر، مدیریت زنجیره تامین (SCM)، کاربرد مجموعه‌ای از روش‌ها برای یکپارچگی موثر و تامین کنندگان، تولید کنندگان، انبارها و فروشندگان به منظور به حداقل رساندن هزینه‌های سیستم و تحقق نیازهای خدماتی است. به شکلی که کالاها به تعداد درست و در زمان مناسب تولید و توزیع شوند.
مدیریت زنجیره تامین چه اهمیتی دارد؟
مدیریت زنجیره تامین (SCM)، برای کسب و کارها بسیار مهم است، زیرا عملیات را بهینه سازی می‌کند، تحویل کارآمد محصولات را تضمین می‌کند، موجودی را به طور موثر مدیریت می‌کند و در نهایت رضایت و سودآوری مشتریان را افزایش می‌دهد. SCM به کسب و کار شما کمک می‌کند تا هزینه‌ها را کاهش دهید، زمان تحویل کالاها و خدمات را بهبود ببخشید و به مزیت رقابتی دست پیدا کنید.
عوامل موثر بر زنجیره تامین چیست؟
عوامل موثر بر زنجیره تامین عبارت است از:
- به اشتراک قرار گرفتن اطلاعات بین تولید کنندگان و مشتریان
- اهداف یکسان و هماهنگ تولید کنندگان و مشتریان
- شکل گیری اعتماد متقابل میان مشتریان و تولید کنندگان
- شراکت تولید کنندگان و مشتریان در طراحی زنجیره تامین
فرایندهای اصلی سیستم مدیریت زنجیره تامین چیست؟
مدیریت زنجیره تامین دارای 3 فرایند اصلی به شرح زیر است:
1. مدیریت اطلاعات
نقش و اهمیت داده‌ها و اطلاعات در حوزه فناوری کاملا واضح و روشن است. گردش مناسب اطلاعات و همچنین انتقال صحیح آنها باعث اثر بخشی بیشتر و آسان‌تر شدن مدیریت فرایندها می‌شود. همان طور که اشاره کردیم در مباحث زنجیره تامین، هماهنگی در فعالیت‌ها اهمیت زیادی دارد.
مدیریت صحیح، هماهنگ و منسجم اطلاعات، هماهنگی بیشتری در زنجیره تامین ایجاد کرده و اثرات قابل توجهی در سرعت، دقت، کیفیت و سایر ابعاد داده‌ها به جا می‌گذارد.
2. مدیریت لجستیک
موضوع لجستیک، بخش فیزیکی زنجیره تامین را شامل می‌شود. این بخش کلیه فعالیت‌های فیزیکی از تهیه مواد اولیه تا تولید محصول نهایی (کلیه فعالیت‌های حمل و نقل، زمان بندی تولید، انبار داری و…) را در بر می‌گیرد. در واقع بخش لجستیک، محور فعالیت‌های زنجیره تامین به شمار می‌رود.
3. مدیریت روابط
مهمترین مبحث زنجیره تامین، مدیریت روابط است که تاثیر قابل توجهی بر همه زمینه‌های زنجیره تامین و همچنین سطح عملکرد این زنجیره دارد.
مهمترین عامل برای مدیریت موفق زنجیره تامین، ارتباط مطمئن میان شرکا در این زنجیره است. به گونه‌ای که شرکا نسبت به توانمندی‌ها و عملیات یکدیگر اعتماد متقابل داشته باشند. بنابراین می‌توان گفت در هر زنجیره تامین، وجود اعتماد متقابل میان شرکا از عوامل اساسی رسیدن به موفقیت است.
ساختار مدیریت زنجیره تامین چیست؟
ساختار مدیریت زنجیره تامین (SCM)، شامل 6 مرحله است:
برنامه ریزی
مدیران کسب و کارها باید زنجیره تامین را طراحی کرده و سپس مشخص کنند برای مفید و موثر بودن آن از کدام معیارها استفاده خواهند کرد. به بیان دیگر، آنها باید منابع مورد نیاز در راستای تامین تقاضای مشتریان برای دریافت محصولات و خدمات را برنامه ریزی و مدیریت کنند.
منابع (تامین کنندگان)
کسب و کارها برای تهیه کالاها و خدمات مورد نیاز برای تولید محصولات خود باید تامین کنندگان مناسبی انتخاب کنند. پس از عقد قرارداد، مدیران زنجیره تامین از فرایندهای این بخش، شامل سفارش، دریافت، مدیریت موجودی کالا و تایید مجوز پرداخت‌های تامین کننده استفاده می‌کنند.
ساخت و تولید
مرحله سوم، ساخت و تولید محصولات مورد تقاضای مشتری است. در این مرحله، محصولات طراحی، تولید، تست و بسته بندی شده و برای تحویل هماهنگ می‌شوند.
مدیران زنجیره تامین در این بخش فعالیت‌های لازم برای پذیرش مواد اولیه، تولید محصول، تست کیفیت، میزان تولید و… را مورد توجه قرار می‌دهند. اکثر سازمان‌ها و شرکت‌ها برای اطمینان از تولید محصولاتی مطابق با استانداردهای مورد قبول بازار، میزان کیفیت و میزان تولید و بهره‌وری کارگران را ارزیابی می‌کنند.
بنابراین این مرحله به عنوان متمرکزترین واحد ارزیابی زنجیره تامین در نظر گرفته می‌شود.
توزیع
این بخش شامل مراحل دریافت سفارش از مشتری، تعیین زمان تحویل، ارسال کالا، تنظیم صورتحساب و دریافت هزینه است. شرکت‌ها برای این مراحل با یکدیگر همکاری می‌کنند، بنابراین مرحله ارسال و توزیع با عنوان لجستیک (logistic) نامیده می‌شود. بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها بخش‌هایی از فرایند توزیع و تحویل کالا را به سازمان‌های متخصص در این زمینه می‌سپارند.
پشتیبانی
اگر محصول ارائه شده مشکلی داشته باشد، مطابق با سفارش مشتری نباشد و… لازم است برای بررسی به انبار برگردانده شود. در اینجا، شرکت‌ها باید به درخواست مشتریان پاسخ دهند و به شکایات آنها رسیدگی کنند. بنابراین تامین کننده به یک سیستم پشتیبانی پاسخگو و انعطاف پذیر برای پذیرش محصولات معیوب و ناخواسته نیاز دارد.
ارزیابی نهایی
کارایی بیشتر سیستم مدیریت زنجیره تامین، مستلزم نظارت بر اطلاعات و اطمینان از انطباق با تمام مقررات است. فرایندهای این مرحله شامل امور مالی، منابع انسانی، فناوری اطلاعات، مدیریت نمونه کارها، طراحی محصول، فروش و تضمین کیفیت است.
7 اصل مدیریت زنجیره تامین چیست؟
به طور کلی می‌توانیم برای مدیریت زنجیره تامین 7 اصل زیر را معرفی کنیم.
- اصل اول: تقسیم بندی مشتریان بر اساس نیاز آنها
- اصل دوم: سفارشی سازی شبکه لجستیک طبق نیاز مشتریان
- اصل سوم: بررسی و ارزیابی سیگنال‌های بازار و تنظیم میزان تقاضا برای تخصیص اصولی و بهینه منابع
- اصل چهارم: ایجاد دسترسی آسان مشتریان به محصول برای سرعت بخشیدن به فرایند فروش
- اصل پنجم: مدیریت موثر منابع به منظور کاهش هزینه خرید مواد اولیه و خدمات
- اصل ششم: توسعه زنجیره تامین با استفاده از تکنولوژی روز، برای پشتیبانی از سطوح مختلف
- اصل هفتم: بررسی و ارزیابی کانال‌های عرضه برای اثر بخشی فرایند مورد نظر و کسب موفقیت
انواع زنجیره تامین چیست؟
مدیریت زنجیره تأمین (SCM) شامل مدل‌های مختلفی است که هر کدام متناسب با نیازهای مختلف کسب و کار و شرایط بازار طراحی شده‌اند. انواع کلیدی SCM را در ادامه معرفی و بررسی می‌کنیم:
- جریان مداوم (Continuous Flow)
این مدل برای کسب و کارهایی با تقاضای پایدار و قابل پیش بینی برای محصولات استاندارد، مناسب‌ترین گزینه است. مدل جریان مداوم، بر ساده‌سازی فرایندها و به حداقل رساندن هزینه‌ها از طریق تولید و توزیع کارآمد، که اغلب در صنایعی مانند مواد غذایی و آشامیدنی یافت می‌شود، تمرکز دارد.
- زنجیره سریع (Fast Chain)
این مدل، برای صنایعی با چرخه عمر کوتاه محصول و تغییرات سریع در تقاضا، مانند صنعت مد و صنایع الکترونیک، طراحی شده است. مدل زنجیره سریع، سرعت و چابکی را در اولویت قرار می‌دهد و به کسب و کارها این امکان را می‌دهد که به سرعت با روندهای جدید سازگار شوند و محصولات را به موقع به مصرف‌کنندگان تحویل دهند.
- زنجیره کارآمد (Efficient Chain)
این مدل برای کسب و کارهایی که در بازارهای بسیار رقابتی با حاشیه سود کم و محصولات با حجم بالا فعالیت می‌کنند، ایده‌آل است. مدل زنجیره کارآمد بر کاهش هزینه و بهره‌وری عملیاتی در کل زنجیره تأمین تأکید می‌کند.
- چابک (Agile)
مدل چابک، توسط کسب و کارهایی که با محصولات بسیار سفارشی یا تخصصی با ارزش افزوده بالا سروکار دارند، به کار گرفته می‌شود. این مدل نیازمند انعطاف‌پذیری و پاسخگویی به نیازها و ترجیحات فردی مشتریان است.
- پیکربندی سفارشی (Custom-Configured)
این مدل، عناصری از مدل‌های جریان پیوسته و چابک را ترکیب می‌کند و به کسب و کارها اجازه می‌دهد تا ضمن حفظ درجه‌ای از کارایی، عملیات زنجیره تأمین خود را برای برآورده کردن نیازهای خاص مشتریان، سفارشی‌سازی کنند.
- انعطاف پذیر (Flexible)
مدل انعطاف پذیر، با شرایط مختلف بازار از جمله دوره‌های تقاضای بالا و تقاضای پایین، سازگار است. این مدل به کسب و کارها اجازه می‌دهد تا استراتژی‌ها و عملیات زنجیره تأمین خود را برای مدیریت مؤثر تقاضاهای متغیر تنظیم کنند.
مدیریت زنجیره تامین سبز چیست؟
مدیریت زنجیره تامین سبز (GSCM)، به فرایند یکپارچه سازی اقدامات زیست محیطی در کل زنجیره تامین، از طراحی محصول تا دفع، با هدف کاهش اثرات منفی بر محیط زیست و دستیابی به توسعه پایدار اشاره می‌کند. GSCM، شامل اقداماتی مانند کاهش ضایعات، بهبود بهره‌وری انرژی، استفاده از حمل و نقل سبز و همکاری با تأمین‌کنندگان آگاه به محیط زیست است. در نهایت، مدیریت زنجیره تامین سبز برای یک زنجیره تامین پایدار و سازگار با محیط زیست تلاش می‌کند و تمام مراحل از طراحی محصول تا پایاین عمر آن را در بر می‌گیرد.
اهداف مدیریت زنجیره تامین چیست؟
برخی از اهداف زنجیره تامین به شرح زیر است:
- بهبود کارایی
کاهش ضایعات، بهینه‌سازی فرایندهای تولید و توزیع و به حداقل رساندن زمان هدر رفته در طول زنجیره تأمین
- کاهش هزینه‌ها
کاهش هزینه‌های مرتبط با تولید، حمل و نقل، انبارداری و سایر فعالیت‌های زنجیره تأمین
- افزایش رضایت مشتریان
ارائه به موقع محصولات و خدمات با کیفیت خوب، پاسخگویی به نیازهای مشتریان و ایجاد تجربه‌ای مطلوب برای آنها
- بهینه‌سازی فرایندها
استفاده بهینه از منابع، بهبود جریان اطلاعات و هماهنگی بهتر بین بخش‌های مختلف زنجیره تأمین
- افزایش هماهنگی
ایجاد ارتباط و همکاری مؤثر بین تامین‌کنندگان، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و سایر ذینفعان زنجیره تأمین
به طور کلی، هدف اصلی مدیریت زنجیره تامین یا Scm، این است که مطمئن شوید محصولات و خدمات به موقع، با کیفیت مناسب و با کمترین هزینه به دست مشتریان می‌رسد.
مدیریت زنجیره تامین و لجستیک چه تفاوتی دارند؟
مدیریت زنجیره تامین (SCM)، استراتژی جامعی است که تمام فعالیت‌ها از تهیه مواد اولیه تا تحویل محصول نهایی به مشتری را در بر می‌گیرد. در حالی که، لجستیک زیر مجموعه‌ای از SCM است که بر جابجایی و ذخیره سازی کالاها متمرکز است. در واقع، لجستیک یک بخش تاکتیکی از فرایند بزرگتر و استراتژیک‌تر SCM محسوب می‌شود.
سوالات متداول
سیستم مدیریت زنجیره تامین چیست؟
مدیریت زنجیره تأمین (SCM)، شامل تمام فعالیت‌هایی است که مواد اولیه را به کالاهای نهایی تبدیل کرده و آنها را به دست مشتریان می‌رساند. این فعالیت‌ها شامل منبع‌یابی، طراحی، تولید، انبارداری، حمل و نقل و توزیع است.
سیستم مدیریت زنجیره تأمین چگونه کار می‌کند؟
زنجیره تأمین، فرایندی به هم پیوسته است که مواد اولیه، قطعات و کالاها قبل از مونتاژ و فروش به مشتریان را طی می‌کند. یک زنجیره تأمین از بخش‌های به هم پیوسته یک کل تشکیل شده که همه آنها در نهایت به محصولات نهایی خریداری شده توسط مشتریان تبدیل می‌شوند.
مراحل اصلی سیستم مدیریت زنجیره تأمین چیست؟
این مدل، دارای 5 مرحله است که به عنوان اجزای مدیریت زنجیره تامین نیز شناخته می‌شوند: برنامه- منبع- ساخت- تحویل و بازگشت.
وظایف اصلی سیستم مدیریت زنجیره تامین چیست؟
مدیریت زنجیره تامین دارای 5 وظیفه اصلی است: خرید، عملیات، لجستیک، مدیریت منابع و گردش کار.
سخن پایانی
گفتیم سیستم مدیریت زنجیره تامین (SCM)، مجموعه‌ای از راه‌حل‌های نرم افزاری است که جریان کالاها، اطلاعات و امور مالی را به عنوان یک محصول یا خدمت از نقطه شروع تا مقصد نهایی، مدیریت و نظارت می‌کند.
زنجیره تامین، جریان اطلاعات را در میان واحدهای مختلف مدیریت کرده و به مدیران امکان می‌دهد تا با استفاده از گزارش‌های دوره‌ای، نواقص و مشکلات زنجیره را شناسایی کنند، تخمین درستی از میزان تقاضا و فروش داشته باشند و مقدار موجودی را محاسبه کنند. همه این موارد کمک می‌کند تا زنجیره تامین به بهترین شکل عمل کرده و هزینه کل را کاهش دهد.
هنوز تجربه نکردم ولی بسیار خوب واموزنده است
عالی بود.امیدوارم اطلاعات جامع و کاملتری رو درآینده بتونید ارایه بدید.سپاس
باسلام خدمت دوستان گرامی
بسیار مطلب آموزنده و مفیدی بود.