مدل کسب و کار چیست؟ همه چیز درباره مدل‌های کسب و کار به زبان ساده
اگر قصد سفر دارید، باید مسیر را بلد باشید، برای راه‌اندازی یک کسب و کار موفق هم نیازمند یک نقشه راه هستید. این نقشه در دنیای تجارت با عنوان مدل‌های کسب و کار یا business models معرفی می‌شود.
امروز به شما خواهیم گفت مدل کسب و کار چیست و وجود آن چه ضرورتی برای کسب و کار شما دارد.
مدل کسب و کار چیست؟
مدل کسب و کار (business model)، طرحی است که کسب و کار شما برای کسب درآمد دارد. این طرح به شما خواهد گفت چگونه می‌توانید از ارائه محصولات و خدمات خود، درآمد کسب کنید.
شاید در نگاه اول کمی ساده به نظر برسد که بگویید چه برنامه‌ای برای پول درآوردن دارید، اما با مطرح شدن این سوال، موضوعات و سوالات دیگری هم مطرح خواهد شد. مانند اینکه:
- مشتریان شما چه کسانی هستند؟
- با چه راهکارهایی مشتریان خود را حفظ می‌کنید؟
- چگونه مشتریان جدید جذب می‌کنید؟
- نحوه بازاریابی شما چگونه است؟
- محصولات و خدمات شما کدام نیاز و مشکل مشتریان را رفع می‌کند؟
- برای مشتریان چه ارزشی ایجاد می‌کنید؟
- چه مواردی در کسب و کار شما به عنوان هزینه حساب می‌آیند؟
- برای تامین و تولید محصولات و خدمات خود از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید؟
- حاشیه سود شما چقدر است؟
- و…
پاسخ به سوالاتی از این دست، کمک می‌کند تا مفهوم مدل کسب و کار خود را به خوبی درک کنید.
می‌توانیم بگوییم که مدل کسب و کار به برنامه یک شرکت برای کسب سود، محصولات و خدمات قابل ارائه، بازار هدف شناسایی شده و هر گونه هزینه پیش بینی شده اشاره می‌کند.
اگر کسب و کار شما جدید و نوپاست، بررسی مدل‌های کسب و کار بالقوه می‌تواند کمک کند تا تعیین کنید ایده‌های کسب و کار شما قابل اجراست یا نه. اما در صورتی که مدت زیادی از فعالیت شما می‌گذرد، مدل کسب و کار به عنوان مبنایی برای توسعه پیش‌بینی‌های مالی، مشخص کردن نقاط عطف و تعیین پایه‌ای برای بررسی طرح کسب و کار شما عمل می‌کند.
اجزای اصلی یک مدل کسب و کار چیست؟
در ساده‌ترین شکل، اجزای مدل کسب و کار به 3 بخش تقسیم می‌شود:
- هر چیزی که برای ساختن چیزی لازم است. مانند: طرح، مواد اولیه، نیروی کار و..
- هر چیزی که برای فروش چیزی لازم است. مانند: بازاریابی، توزیع، ارائه خدمات، پردازش فروش و…
- مشتری چه مواردی را بررسی می‌کند. مانند: استراتژی قیمت گذاری، روش‌های پرداخت، زمان پرداخت و…
همان طور که ملاحظه می‌کنید، یک مدل کسب و کار برای شما مشخص می‌کند که چقدر می‌توانید برای محصولات و خدمات خود هزینه کنید. همچنین، مواردی مانند: بازار هدف، ارزش پیشنهادی، فعالیت‌های بازاریابی و… را که در بخش فرصت‌ها و استراتژی‌های طرح کسب و کار شما تعریف شده‌اند، گردآوری و بررسی می‌کند.
ضرورت داشتن مدل کسب و کار چیست؟
تا اینجا دانستیم مدل کسب و کار چیست و چه اجزایی دارد. همان طور که گفتیم، مدل کسب و کار مانند یک نقشه راه به شما نشان می‌دهد که کجا هستید، به کجا باید بروید و چگونه باید این مسیر را طی کنید. اما داشتن بیزنس مدل دو دلیل مهم دارد که اکنون به بررسی آنها می‌پردازیم.
1. ساخت کسب و کار
اگر می‌خواهید کسب و کار موفقی راه‌اندازی کرده و آن را برای سالهای طولانی حفظ کنید، باید بتوانید ساختار آن را روی یک صفحه کاغذ ترسیم کنید و به توصیف آن بپردازید. بهترین و کارآمدترین ابزاری که این امکان را برای شما فراهم می‌کند، مدل کسب و کار است.
2. جذب سرمایه گذار
در صورتی که کسب و کار کوچکی دارید و به دنبال سرمایه هستید، جذب سرمایه گذار، مهم‌ترین دلیل داشتن بیزنس مدل برای شماست. باید سعی کنید یک مدل کسب و کار خوب و کارآمد به سرمایه گذاران ارائه دهید، چرا که آنها به صرف داشتن یک ایده با شما همکاری نخواهند کرد، بلکه می‌خواهند بدانند برنامه شما برای درآمد زایی و رسیدن به سود، دقیقا چیست.
چگونه می‌توانید از موفقیت مدل کسب و کار خود مطمئن شوید؟
یک مدل کسب و کار موفق، تنها نیاز به جمع آوری پول بیشتر از مشتریان، نسبت به هزینه ساخت و تولید محصولات و خدمات دارد. این همان سود شماست.
مدل‌های کسب و کار می‌توانند هر کدام از اجزایی که در بخش قبل ذکر کردیم را اصلاح کنند و بهبود ببخشند. به عنوان مثال، شاید بتوانید میزان هزینه‌ها را در طول طراحی و ساخت کاهش دهید. یا شاید بتوانید روش‌های موثرتری برای بازاریابی و فروش پیدا کنید و یا شاید قادر باشید روشی خلاقانه برای پرداخت مشتریان ارائه دهید.
به خاطر داشته باشید که برای داشتن یک استراتژی موثر، نیازی به ارائه یک مدل کسب و کار جدید نیست، بلکه می‌توانید یکی از مدل‌های کسب و کار موجود را انتخاب کرده و آن را به مشتریان ارائه دهید. به عنوان مثال، رستوران‌ها معمولا بر اساس یک مدل کسب و کار استاندارد رفتار می‌کنند، اما استراتژی خود را بر هدف قرار دادن انواع مختلف مشتریان متمرکز می‌کنند.
مدیریت کسب و کار خود را به سامانه BMS راهبران بسپارید.
انواع مدل‌های کسب و کار چیست؟
برای راه‌اندازی یک کسب و کار، نیازی نیست یک مدل کسب و کار کاملا جدید ارائه دهید. در واقع، اکثر کسب و کارها از مدل‌های کسب و کار موجود استفاده می‌کنند و سپس برای یافتن یک مزیت رقابتی، آنها را اصلاح می‌کنند. در این بخش انواع مدل‌های کسب و کار را به شما معرفی خواهیم کرد.
مدل تبلیغات
این مدل بیشتر در مورد محتواهایی کاربرد دارد که مردم می‌خوانند یا می‌بینند. در واقع، تبلیغات برای خوانندگان یا بینندگان شما نمایش داده می‌شود.
در یک مدل کسب و کار تبلیغاتی، شما باید دو گروه از مشتریان را راضی کنید: خوانندگان یا بینندگان و تبلیغ کنندگان. گروه اول، ممکن است به شما پول پرداخت نکنند اما گروه دوم مطمئنا هزینه را پرداخت خواهند کرد.
مدل کسب و کار وابسته
مدل کسب و کار وابسته، معمولا به صورت آنلاین است. این مدل آنلاین، به جای تبلیغات بصری که به راحتی قابل شناسایی هستند، از پیوندهای تعبیه شده در محتوا استفاده می‌کند.
مدل کارگزاری
این مدل، با اتصال مشاغل کارگزاری خریداران و فروشندگان، به تسهیل معاملات کمک می‌کند. معمولا آنها برای هر معامله، مبلغی را به عنوان کارمزد از خریدار یا فروشنده و گاهی اوقات هر دوی آنها دریافت می‌کنند. بنگاه‌ها یکی از رایج‌ترین کسب و کارهای واسطه گری به حساب می‌آیند.
مدل سفارشی سازی
برخی کسب و کارها با انتخاب محصولات و خدمات موجود و افزودن یک عنصر سفارشی به معامله، هر فروش را برای مشتریان ویژه به صورت خاص و منحصر به فرد درمی‌آورند. به عنوان مثال، برخی آژانس‌های مسافرتی سفرهای خاص را برای مشتریان ثروتمند رزرو می‌کنند.
مدل جمع سپاری
در صورتی که تعداد زیادی از افراد را گردآوری کنید و آنها را قانع کنید تا محتوای شما را در سایت خود به اشتراک بگذارند، در حال جمع سپاری هستید. این مدل معمولا با مدل‌های تبلیغاتی برای ایجاد درآمد هماهنگ هستند. کلید موفقیت در جمع سپاری، ارائه پاداش‌های مناسب برای جذب جمعیت است. این مدل شما را قادر می‌سازد تا یک تجارت بادوام و موفق ایجاد کنید.
مدل واسطه زدایی
اگر می‌خواهید چیزی تولید کنید و به فروش برسانید، معمولا برای رساندن محصول خود از کارخانه به فقسه فروشگاه باید از مجموعه‌‌ای از واسطه‌ها استفاده کنید. واسطه زدایی زمانی اتفاق می‌افتد که همه افراد واسطه را از زنجیره تامین کالا حذف کرده و جنس خود را مستقیما به مصرف کننده بفروشید. این به شما امکان می‌هد تا علاوه بر کاهش قیمت برای مشتریان، رابطه مستقیم خود را با آنها حفظ کنید.
مدل تقسیم بندی
به جای فروش کل یک محصول، می‌توانید با مدل کسب و کار جزئی یا تقسیم بندی فقط بخشی از آن را بفروشید.
یکی از بهترین نمونه‌های این مدل کسب و کار، تقسیم زمانی است. به عنوان مثال، افراد در تعطیلات فقط زمان خاصی را صاحب خانه هستند و می‌توانند چند هفته در سال از آن استفاده کنند.
مدل حق امتیاز
در مدل حق امتیاز یا Franchise، شما دستور شروع یک کسب و کار موفق را به شخص دیگری می‌فروشید. فروش دسترسی و خدمات پشتیبانی به صاحب امتیاز جدید برای راه‌اندازی کسب و کار کمک می‌کند. این مدل در صنعت رستوران داری رایج‌تر است، اما در انواع صنایع خدماتی مانند کسب و کارهای خدماتی و نظافتی نیز کاریرد دارد.
مدل Freemium
با مدل کسب و کار Freemium، بخشی از محصولات و خدمات خود را به صورت رایگان واگذار می‌کنید و برای ویژگی‌ها یا خدمات ممتاز هزینه دریافت می‌کنید. این مدل امکان استفاده نامحدود از ویژگی‌های اساسی را به صورت رایگان فراهم می‌کند و فقط از مشتریانی که خواهان دسترسی به عملکردهای پیشرفته‌تر هستند، هزینه دریافت می‌کند.
مدل Leasing
این مدل کسب و کار، شبیه اجاره است. در پایان قرارداد اجاره، مشتری باید محصولی که از شما اجاره کرده است را برگرداند. لیزینگ، معمولا برای محصولات با قیمت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد که در آن مشتریان قادر به خرید کامل نباشند، اما در عوض می‌توانند برای مدتی محصول را اجاره کنند.
مدل بازار فروش
بازارها به فروشندگان امکان می‌دهند تا ضمن فهرست کردن اقلام فروش، ابزارهای کارآمد و مناسبی را برای اتصال به فروشندگان در اختیار مشتریان قرار دهند.
مدل کسب و کار بازار می‌تواند از منابع مختلفی مانند کارمزد به خریدار یا فروشنده برای یک معامله موفق، خدمات اضافی برای کمک به تبلیغ محصولات فروشندگان ایجاد کند تا خریداران آرامش خاطر بیشتری داشته باشند.
مدل حراج معکوس
این مدل کسب و کار، حراج‌ها را وارونه کرده و فروشندگان را مجبور می‌کند تا پایین‌ترین قیمت‌های خود را به خریداران ارائه دهند. بنابراین برای خریداران این امکان وجود دارد که کمترین قیمت ارائه شده را انتخاب کنند.
مدل اشتراک
مدل‌های اشتراکی هر روز رایج‌تر می‌شوند. در این مدل کسب و کار، مصرف کنندگان برای دسترسی به یک سرویس، باید هزینه اشتراک پرداخت کنند.
در گذشته اشتراک مجلات و روزنامه‌ها رواج داشت، اما این مدل اکنون به اشتراک نرم افزار و خدمات آنلاین تغییر یافته است.
مدل کسب و کار چه جایگاهی در سازمان شما دارد؟
اما جایگاه مدل کسب و کار چیست. برای درک مدل کسب و کار، باید جایگاه آن را در سازمان خود بشناسید. همان طور که قبلا گفتیم، مدل کسب و کار، منطق کسب درآمد شرکت شما را به صورت سیستم‌های اطلاعاتی، فرآیندها، استراتژی‌ها و مدل‌های کسب و کار بیان می‌کند. این مفهوم بین استراتژی، فناوری اطلاعات و ارتباطات در سازمان شما ارتباط برقرار می‌کند.
از آنجا که تعیین و تدوین مدل کسب و کار یکی از فرآیندهای اصلی در مدیریت استراتژیک است و نقش مهمی در تدوین استراتژی‌های کسب و کار دارد، سازمان‌ها باید بتوانند یک مدل کسب و کار رقابت پذیر و موثر برای خود طراحی کنند.
چگونه بهترین مدل کسب و کار را انتخاب کنیم؟
هر چند که برای راه‌اندازی کسب و کارتان راهکار‌های زیادی وجود دارد، اما قبل از تصمیم گیری لازم است همه گزینه‌های موجود را به دقت بررسی کنید. به خاطر داشته باشید که برای موفقیت کسب و کار و رسیدن به سود باید تحقیق کنید و مطمئن شوید مدلی که انتخاب می‌کنید با ایده‌ها و بازار هدف شما کاملا سازگار است.
در این بخش به مواردی اشاره می‌کنیم که باید هنگام تصمیم گیری آنها را در نظر بگیرید:
بازار هدف
ابتدا باید بررسی کنید که آیا ایده شما واقعا قابل اجراست یا نه. لازم است در بازار هدف خود تحقیق کنید تا دامنه‌ای از مشتریان احتمالی‌تان به دست آورید و مطمئن شوید که نیازها و درخواست‌هایی وجود دارد که محصولات و خدمات شما می‌توانند آنها را برآورده کنند. اما در صورتی که افراد بسیار کمی به محصولات شما تمایل دارند و یا مردم محصولات شما را نمی‌خواهند، بهتر است در نظرات و ایده‌های خود تجدید نظر کنید.
رقابت
اینکه بدانید موقع ورود به یک بازار خاص با چه کسانی روبرو می‌شوید، اهمیت زیادی دارد. پس بهتر است رقابتی فکر کنید و بررسی کنید اکنون چند نفر کاری که شما می‌خواهید انجام دهید را انجام می‌دهند و چقدر موفق هستند.
سپس فکر کنید چگونه می‌توانید این کار را بهتر انجام دهید؟ چگونه می‌توانید ارزش بیشتری به کارتان اضافه کنید؟ چه مواردی کسب و کار شما را از بقیه متمایز می‌کند؟
به این ترتیب نشان می‌دهید افکار و ایده‌های شما شایستگی لازم را دارند و حتما برای محصولاتتان تقاضای مناسب وجود دارد. اما به خاطر داشته باشید که بهتر است از بازارهایی که اشباع شده‌اند دوری کنید، چرا که رقابت در این بازهرها بسیار سخت و پر هزینه است.
مشتریان بالقوه
مشخص کنید که دقیقا می‌خواهید به چه افرادی خدمات رسانی کنید. علایق، مشکلات و اهداف آنها چیست. وقتی تصویر واضحی از مشتریان بالقوه خود داشته باشید، تشخیص اینکه چگونه می‌توانید به بازار هدف خود نزدیک شوید، ساده‌تر خواهد بود.
جریان‌های درآمد
همان ایده اولیه‌ای که شما را به راه‌اندازی کسب و کار ترغیب کرد، منبع اصلی درآمد شما خواهد بود. با این حال لازم است بررسی کنید که چه امکانات دیگری برای اضافه کردن جریان‌های درآمدی متعدد وجود دارد. به بیان دیگر، فقط بر فروش یک محصول یا ارائه یک خدمت تمرکز نکنید. تمام گزینه‌ها را بررسی کنید و سعی کنید از چندین جریان پول به دست آورید. به عنوان مثال، می‌توانید با اضافه کردن محصولات و خدمات وابسته به پیشنهادات خود، درآمد اضافی ایجاد کنید.
و در انتها..
امیدواریم به سوال مدل کسب و کار چیست، به خوبی پاسخ داده باشیم. همان طور که گفتیم، در شروع کارتان، لازم نیست حتما مدل تازه‌ای ارائه دهید. استفاده از مدل‌های موجود هم می‌تواند شما را به موفقیت برساند، چرا که کارایی و اثر بخشی آنها به اثبات رسیده است. از سوی دیگر، ارائه یک مدل جدید کسب و کار، شاید در ابتدا پر درآمد به نظر برسد اما خطرات و مشکلات زیادی به همراه دارد، چرا که شما نمی‌دانید مشتریان این مدل جدید را می‌پذیرند یا نه.
هر چند این مقاله فهرست کاملی از تمامی مدل‌های کسب و کار موجود نیست، اما امیدواریم به شما کمک کند تا در مورد ساختار کسب و کارتان تصمیم درستی بگیرید.
فوق العاده بود . خیلی سپاسگزارم از اطلاعات مفیدتون، همیشه بهترین مطالب رو در سایت شما پیدا میکنم .